برخلاف تبخال، آفت روي لب ايجاد نمي‌شود و مسري هم نيست. با اين حال، آفت دهان يا زبان ممكن است دردناك باشد و خوردن و صحبت كردن را براي فرد دشوار كند. همان‌طور كه گفتيم، آنها معمولا بسيار كوچك و در حد چند ميلي‎متر هستند؛ اما گاهي اندازه آنها به 1 سانتي‌متر يا بيشتر هم مي‌رسد.

اين زخم‌هاي دايره‌اي يا بيضي‌شكل يكي‌دو روز پيش از اينكه ايجاد شوند، احساس سوزن‎سوزن شدن يا سوزش ريزي را در محل ايجاد مي‌كنند. در موارد وخيم، تب، بي‌حالي و تورم غدد لنفاوي هم از نشانه‌هاي بروز آفت در دهان است.
علت آفت دهان و زبان چيست؟
هر كسي ممكن است به آفت دهان مبتلا شود؛ اما نوجوانان و بزرگسالان جوان بيشتر آن را تجربه مي‌كنند. جالب است بدانيد اين عارضه در زنان هم شايع‌تر است. بيشتر افراد مبتلا به زخم‌هاي عودكننده كانكر خانوادتاً اين اختلال را دارند، كه از وراثت يا عاملي مشترك در محيط مانند برخي غذاها يا مواد حساسيت‌زا ناشي مي‌شود.

با اين وجود، هنوز اصلي‌ترين علت آفت دهان همچنان نامشخص است. بهترين حدس پژوهشگران تركيبي از عوامل مختلف است. از مهمترين دلايل آفت دهان مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

حساسيت‌هاي غذايي، به ويژه به شكلات، قهوه، توت فرنگي، تخم مرغ، آجيل، پنير و غذاهاي تند يا اسيدي
آسيب ديدن دهان و زبان هنگام مسواك زدن، حوادث ورزشي يا تصادفاً گاز گرفتن دهان
استفاده از خمير دندان‌ها و دهان‌شويه‌هاي حاوي سديم لوريل سولفات (sodium lauryl sulfate يا SLS)
وجود باكتري هليكوباكتر پيلوري (helicobacter pylori)، همان باكتري كه باعث زخم معده مي‌شود
پيروي از يك رژيم غذايي بدون ويتامين ب 12، روي و آهن
پاسخ آلرژيك به باكتري‌هاي خاصي در دهان
تغييرات هورموني در دوران قاعدگي
فشارها و استرس‌هاي عاطفي
وراثت
استرس و نگراني زياد
كمبود بعضي از ويتامينها در بدن

البته برخي بيماري‌ها هم مي‌توانند دليل آفت زبان يا دهان هم باشند، براي مثال:

بيماري‌هاي خودايمني، كه باعث مي‌شود گلبول‌هاي سفيد به جاي ويروس‌ها و باكتري‌ها به سلول‌هاي سالم حمله كنند.
بيماري‌هاي التهابي روده، مانند بيماري كرون (Crohn’s disease) و كوليت اولسراتيو (ulcerative colitis)
بيماري سلياك، يك اختلال روده جدي ناشي از حساسيت به گلوتن يا همان پروتئين موجود در غلات
بيماري بهجت، يك اختلال نادر كه باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان مي‌شود
ويروس هاي كه عامل سركوب كردن سيستم ايمني بدن هستند، مثل ويروس ايدز يا (hiv)
در كنار اين دو گروه، مصرف برخي داروها هم مي‌تواند علت آفت دهان باشند، بنابراين اگر در حال حاضر دارويي را مصرف مي‌كنيد، شايد بد نباشد عوارض آن را يكبار ديگر مرور كنيد.

انواع آفت دهان
اين بافت‌هاي ملتهب و دردناك به طور كلي 3 نوع مهم دارند كه شامل:

افت دهاني كوچك (مينور)
افت دهاني بزرگ (ماژور)
تبخال دهاني
آفت دهاني مينور (كوچك)
شايع‌ترين نوع آفت دهان و زبان همين نوع مينور است، كه حدود 80 تا 85 دصد از كل موارد را تشكيل مي‌دهد، از ويژگي هاي اين نوع آفت مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

آفت‌هاي دهاني مينور (minor canker sore) معمولا كوچك و بيضي‌شكل با مرزهاي قرمزرنگ هستند
عموما كمتر از 10 ميلي متر عمق دارند
بدون ايجاد اسكار در عرض 1 تا 2 هفته خوب مي‌شوند و هيچ جاي زخمي باقي نمي‌گذارند.
معمولا به صورت چندين زخم همزمان، اما به صورت جدا از هم ديده مي‌شوند.

آفت دهاني ماژور (بزرگ)
آفت دهان بزرگ يا ماژور (major canker sore) هرچند كمتر شايع‌اند؛ و حدود 10 درصد از موارد را تشكيل مي‌دهند اما عميق‌تر و بسيار دردناك‌تر از آفت‌هاي مينور هستند. از ويژگي هاي آنها:

بزرگتر و عميق‌تر هستند (بيشتر از 10 ميلي متر)
زخم‌هاي ماژور معمولا گرد است و حاشيه‌هاي مشخصي دارد؛ البته اگر اندازه آنها بيش از حد بزرگ باشد، ممكن است لبه‌هاي آن شكل نامنظم‌تري داشته باشد.
درمان آفت دهان ماژور مي‌تواند تا 6 هفته طول بكشد، و جاي زخم گسترده و مشخصي را به جاي بگذارد.

آفت ويروسي هرپتي (آفت شبه تبخال)
افت دهان هرپتي (herpetiform canker sore) نادر است، و بيشتر بزرگسالان را تحت تاثير قرار مي‌دهد. توجه داشته باشد كه اين مدل آفت ناشي از عفونت ويروس تبخال نيست و به دليل شباهت ظاهري آن به زخم تبخال، به آن آفت شبه تبخال مي‌گويند. از ويژگي هاي آن:

اين زخم به صورت خوشه‌اي از زخم‌هاي كوچك (10 تا 100 زخم) ايجاد مي‌شود.
مي‌تواند به مرور و در صورت عدم درمان آفت دهان، به يك زخم بزرگ تبديل شود.
عمق آنها حدود 1 ميلي متر است و مي‌توانند با زخم‌هاي كناري ادغام شوند و زخم بزرگتري را بوجود آورند.
آفت ويروسي هم لبه‌هاي نامشخصي دارد، و بدون ايجاد اسكار در عرض 15 روز بهبود مي‌يابد.

براي آشنايي با خدمات مختلف دندانپزشكي، از جمله “جراحي لثه” ، “عصب كشي دندان” ، “روكش دندان” روي لينك مورد نظر كليك كنيد.

براي درمان آفت دهان چه بايد كرد؟
براي درمان سريع آفت دهان مي‌توانيد از يكسري داروهاي موضعي استفاده كنيد كه ضمن كاهش درد و التهاب، از عفونت هم جلوگيري مي‌كنند:

ضد دردهاي موضعي (ژل آفت دهان): اين ژل‌ها مانند بنزوكائين يا ليدوكائين را براي تسكين درد بايد مستقيماً روي ناحيه زخم‌شده قرار داد.
ضد التهاب‌هاي موضعي: داروهاي استروئيدي مانند تريامسينولون استونايد يا فلوسينونيد التهاب زخم‌هاي كانكر را به شدت كاهش مي‌دهند. اين گزينه‌ها براي درمان افت دهان عالي هستند، اما معمولا به نسخه احتياج دارند و بايد طبق دستور متخصص از آنها استفاده كرد.
آنتي بيوتيك‌هاي موضعي: آنتي بيوتيك براي درمان آفت دهان زماني تجويز مي‌شود كه عفوني شدن آفت دهان به باكتري محتمل باشد. قرمزي، پوسته‌پوسته شدن، ترشحات چركي يا تب از نشانه‌هاي جنين عفونتي است.
دهانشويه : برخي دهانشويه‌ها مانند دهانشويه‌هاي كلر هگزدين هم اين بافت‌هاي ملتهب را آرام مي‌كنند، اما تعداد دفعات بروز آنها را كاهش نمي‌دهد.
درمان آفت دهان با روش‌هاي خانگي
روش‌هاي خانگي هم براي درمان آفت دهان و به خصوص براي كاهش درد در بازه زماني درمان كه حدودا بين 1 تا 2 هفته است وجود دارد، چون در طول اين زمان شما همچنان داراي درد هستيد كه با انجام روش هاي زير، مي‌توانيد اين درد را كمي كاهش دهيد كه در ادامه به بررسي و توضيح آنها مي‌پردازيم.

شستشو با آب نمك
كافي است با محلول نمكي و يا آماده كردن آب نمك در منزل بهكهش درد ناشي از آفت زبان و دهان كمك كنيد. اين محلول را به مدت 30 ثانيه در دهان بگردانيد. اين كار باعث جمع شدن آب اطراف غشاء آفت دهان مي‌شود و به بهبود زخم كمك مي‌كند.

درمان آفت زبان با ماست
منظور از ماست، ماست‌هايي است كه داراي پروبيوتيك هستند، زيرا اين ماده مانع از عبور باكتري‌هاي نامناسب در بدن و دهان مي‌شوند و به مرور درد ناشي از آفت كاهش ميابد. در نظر داشته باشيد كه خنكي و نرمي ماست در كاهش درد و التهاب بي تاثير نيست.

مصرف مكمل و ويتامينها
مصرف برخي از مكمل و ويتامين‌ها تاثير بسيار زيادي در درمان آفت دهان و كاهش درد ناشي از آن دارد، از مهمترين و موثرترين آنها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

مكمل زينك: آزمايشات نشان مي‌دهد كه يكي از دلايل ايجاد آفت دهان، كمبود زينك (روي ) در بدن است، به همين دليل مصرف آن به ميزان مناسب و زير نظر پزشك براي بهبود و جلوگيري از آفت مجدد كمك مي‌كند.
مكمل ويتامينB : مصرف ويتامين‌هاي گروهB از جمله، B12، B1 و ويتامين B2 به بهبود و همچنين پيشگيري از ابتلاي مجدد به آفت دهاني جلوگيري مي‌كنند، حتي در افرادي كه ميزان ويتامين B بدن انها مناسب است با مصرف مجدد آن مانع بازگشت آفت زبان مي‌شود. استفاده از مواد غذايي مثلف تخم مرغ، گوشت، مغزها و … اين ويتامين را در بدن تامين مي‌كنند.
مكمل هاي آهن: مصرف مكمل آهن بهتر است زير نظر پزشك انجام شود، اما مصرف موادي مثل عدس، اسفناج، نخود، كشكش و… آهن بدنتان را افزايش مي‌دهد.
شيرين بيان معجزه درمان آفت دهان
يكي از مواد موثر در درمان آفت زبان و دهان، استفاده از شيرين بيان به صورت دهانشويه است. كافي است يك روز از آن استفاده كنيد تا تاثير فوق العاده آن در كاهش درد را متوجه شويد. نصف قاشق چايي خوري عصاره شيرين بيان با يك فنجان آب گرم مخلوط كرده و روزي 4 بار مثل دهانشويه از آن استفاده كنيد.

چاي سياه
“تانن” موجود در چاي، در كاهش درد بسيار موثر است. شما مي‌توانيد چاي كيسه‌اي را روي زخم بگذاريد و يا چاي سياه سرد شده را به صورت دهانشويه غرغره كنيد.

استفاده از كپسول ويتامين E
كافي است يك كپسول ويتامين E را باز كنيد و مواد موجود در آن را روي آفت دهان بريزيد. پوششي كه اين مواد روي زخم ايجاد مي‌كند، باعث جلوگيري از عفونت و كاهش دوره درمان آفت دهان مي‌شود.

استفاده از يخ
هنگامي كه درد ناشي از آفت زبان و دهان شما را آزار مي‌دهد، راحت ترين كار اين است كه يك تكه يخ را در دهان بگذاريد، سردي يخ باعث بي حسي و كاهش درد مي‌شود.

گياه مريم گلي
از ديرباز، همه ما گياه مريم گلي را به عنوان يك ماده براي از بين بردن ميكروب‌ها و ويروس‌ها و كاهش التهاب مي شناسيم، پس براي كاهش درد ناشي از آفت دهان و درمان سريع آن هم موثر است. مقدار از گياه را در آب بجوشانيد و بعد از خنك شدن روز ي2 تا 3 بار مانند دهانشويه از ان استفاده كنيد.

راه‌هاي جلوگيري از آفت دهان و زبان
اگر عود آفت دهاني براي شما سناريويي آشناست، ممكن است با رعايت نكات زير بتوانيد تعداد دفعات بروز آن و نياز به درمان آفت دهان را كاهش دهيد:

به رژيم غذايي‌تان توجه كنيد: غذاهايي را كه دهان شما را تحريك مي‌كنند يا به آنها حساسيت داريد، كمتر مصرف كنيد. اين مي‌تواند شامل آجيل، چيپس، انواع غذاها و تنقلات شور، ادويه‌هاي خاص و ميوه‌هاي اسيدي مانند آناناس، گريپ فروت و پرتقال باشد.
سالم بخوريد: براي جلوگيري از كمبود مواد مغذي و بروز افت دهان، مقدار زيادي ميوه، سبزيجات و غلات كامل مصرف كنيد.
بهداشت دهان و دندان را رعايت كنيد: مسواك زدن پس از غذا (البته نه دقيقا بعد از آن) و يكبار نخ دندان كشيدن در روز دهان شما را تميز نگه مي‌دارد، و آن را عاري از موادي مي‌كند كه ممكن است باعث ايجاد آفت شوند. از مسواك‌هاي خيلي زبر، و خميردندان‌ها و دهان‌شويه‌هايي كه حاوي سديم لوريل سولفات هستند هم استفاده نكنيد.
از دهان خود محافظت كنيد: اگر ارتودنسي داريد، از دندانپزشك‌تان درباره واكس‌هاي ارتودنسي براي پوشاندن لبه‌هاي تيز آن سوال كنيد.
استرس خود را كنترل كنيد: اگر علت آفت دهان شما به استرس مربوط مي‌شود، تكنيك‌هاي كاهش استرس مانند مديتيشن، تصويرسازي هدايت‌شده يا هرچيزي كه پيش‌‌تر براي شما جواب داده است را امتحان كنيد.

فرق آفت و سرطان دهان
انواع آفت دهاني را شناختيم، اما اين زخم‌هاي شايع بعضا با نشانه وضعيت‌هاي وخيم‌تري مانند سرطان دهان اشتباه گرفته مي‌شوند. به همين خاطر، براي جلوگيري از نگراني شما در اين بخش، فرق آفت و سرطان دهان را به صورت كوتاه بررسي كرده ايم.

افت دهان با سرطان دهان از جهات زير متفاوت است:

همان‌طور كه ديديد، بيشتر زخم‌هاي كانكر در عرض يكي‌دو هفته از بين مي‌روند. در حالي كه ضايعات ناشي از سرطان دهان در چنين بازه كوتاهي از بين نمي‌روند و به طور نامحدود در دهان باقي مي‌مانند.
آفت دهان، مينور يا ماژور، ميزاني از درد را به فرد تحميل مي‌كند. اما زخم‌هاي سرطان دهان مي‌توانند درد داشته باشند يا نداشته باشند.
سطح آفت‌ها هميشه صاف، و رنگ مركزشان سفيد يا زرد است (كه در روند بهبود رو به خاكستري مي‌رود). ضايعات سرطان دهان مي‌توانند صاف يا برجسته باشند، و معمولا سفيد يا قرمز هستند.
زخم‌هاي آفت دهاني مي‌توانند باعث درد موقت و لحظه‌اي در حين خوردن برخي غذاها شوند، اما مانند سرطان دهان به مشكلات مزمن در بلع، صحبت كردن يا جويدن منجر نمي‌شوند.

آيا آفت دهان با علائم خاصي همراه ست؟
در اكثر مواقع آفت زبان و دهان داراي علائم جزئي و شايع از جمله،زخم روي زبان و سقف دهان و يا عفونت دندان است؛ اما گاهي اوقات در بعضي از افراد اين علائم و نشانه‌ها حادتر شده و با تب، تورم غدد لنفاوي و ضعف جسماني همراه است.

چه زماني براي درمان آفت دهان به متخصص مراجعه كنيم؟
اگر با هر يك از وضعيت‌هاي زير مواجه شديد، توصيه مي‌كنيم براي درمان افت دهان به يك پزشك مراجعه كنيد:

بروز زخم‌هاي عودكننده، زخم‌هاي مكرر و يا افت‌هاي دهاني جديدي كه پيش از التيام زخم‌هاي قديمي ايجاد مي‌شوند.
افت‌هايي كه درد آنها با وجود رعايت در غذا خوردن و امتحان درمان‌هاي خانگي براي رفع آفت دهان هم كنترل نمي‌شود.
زخم‌هايي كه حتي پس از گذشت چند هفته هم از بين نمي‌روند.
زخم‌هايي كه به داخل لب‌ها كشيده مي‌شوند (مرز ورميليون).
بروز آفت‌هايي كه به طرز غير معمولي بزرگ هستند.
مشكل شديد در خوردن يا نوشيدن مواد غذايي.
تب بالا همراه با ايجاد زخم.
منبع : https://ideal.clinic/